CITES, to angielski skrót oznaczający Konwencję o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem, międzynarodową umowę międzyrządową, która weszła w życie w 1975 roku.
Celem konwencji jest zapewnienie, że żaden gatunek dzikiegozwierzęcia lub rośliny nie stanie się lub nie pozostanie przedmiotem niezrównoważonej eksploatacji spowodowanej przez handel międzynarodowy. Obecnie Konwencja CITES obejmuje zróżnicowaną ochroną ponad 30 000 gatunków zwierząt i roślin, niezależnie od tego czy handel odbywa się okazami żywymi lub martwymi, ich częściami (np. kość słoniowa lub skóra) lub produktami otrzymanymi z tych gatunków (np. lekarstwa wyprodukowane ze zwierząt lub roślin). Państwa członkowskie, nazywane Stronami Konwencji CITES, działają razem, reglamentując handel gatunkami wymienionymi w jednym z trzech Załączników do Konwencji CITES (zob. poniżej). Według informacji z lipca 2007 roku, Konwencję ratyfi kowało 172 państw.
Problemy o skali międzynarodowej wymagają międzynarodowych rozwiązań, a ponieważ handel dzikimi zwierzętami i roślinami przekracza granice państw, dążenie do jego regulacji wymaga współpracy wielu krajów w celu ochrony gatunków przed nadmierną eksploatacją. Idea Konwencji CITES powstała w duchu takiej właśnie współpracy. Tekst Konwencji zapewnia szerokie ramy prawne dla regulacji handlu międzynarodowego. Od Stron Konwencji CITES wymaga się wprowadzenia w życie postanowień tejże Konwencji; wymaga się ponadto, aby państwa te wprowadziły odpowiednie przepisy krajowe umożliwiające konfi skatę okazów nielegalnych, nakładanie kar za nielegalne praktyki handlowe,
oraz ustanowiły Organ Naukowy i Organ Administracyjny. Oznacza to, że wszystkie Strony Konwencji CITES mają wspólne ramy prawne i procedury regulujące międzynarodowy handel okazami wymienionymi w Załącznikach do tej Konwencji. Wśród procedur znajdują się również wymagania dotyczące handlu z krajami nie będącymi Stronami Konwencji CITES. Wymagania te są podobne, jak w przypadku handlu między jej Stronami.
W Unii Europejskiej kompetencje w zakresie reglamentacji handlu dzikimi zwierzętami i roślinami należą do Wspólnoty Europejskiej (WE). Odgrywanie pełnej roli WE jest jednak ograniczone, ponieważ nie jest w chwili obecnej Stroną
Konwencji. Konwencja Waszyngtońska jako jedno z pierwszych Wielostronnych Porozumień w Sprawie Ochrony Środowiska (ang. MEA), umożliwia członkostwo wyłącznie państwom – Stronom Konwencji. Od czasu wejścia w życie Konwencji Waszyngtońskiej powszechną praktyką konwencji stało się
przyjmowanie w poczet członków regionalnych organizacji integracji gospodarczej (ROIG), tzn. ponadnarodowych organizacji utworzonych przez suwerenne kraje, które przekazują im całość lub część swoich kompetencji. Poprawka z Gaborone do Konwencji CITES przyjęta na 4 sesji Konferencji Stron w roku 1983 umożliwiałaby przyjmowanie w poczet członków ROIG, a tym samym pozwoliłaby na przyjęcie Unii Europejskiej jako Strony Konwencji. Poprawka ta nie weszła jednak dotąd w życie. Konwencja CITES jest implementowana w Unii Europejskiej
za pomocą rozporządzeń, które są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich. Aktualnie obowiązujące w UE rozporządzenia dotyczące Konwencji CITES:
1. Rozporządzenie ramowe: Rozporządzenie Rady (WE)
Nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi; wraz z listą gatunków objętych reglamentacją handlu, uaktualnioną rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1332/2005
z dnia 9 sierpnia 2005 r. zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi.
2. Rozporządzenie wdrażające: Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 865/2006 z dnia 4 maja 2006 r. ustanawiające przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi.
Te dwa rozporządzenia tworzą ramy prawne dla rządów wszystkich państw UE oraz regulują międzynarodowy i wewnętrzny handel dzikimi zwierzętami i roślinami w Unii Europejskiej.
Zezwolenia, świadectwa lub zawiadomienia są wymagane przy dokonywaniu przywozu, wywozu, powrotnego wywozu z terytorium i na terytorium UE, okazów gatunków zwierząt i roślin ( ich części lub produktów pochodzących z nich), które są wymienione w jednym z czterech Aneksów. Świadectwo jest również wymagane dla celów handlu wewnątrz UE gatunkami wyszczególnionymi w Aneksie A. Dokumenty są wystawiane tylko wtedy, gdy spełnione są określone warunki; dokumenty należy przedstawić służbie celnej przed wpuszczeniem ładunku na teren UE lub udzieleniem zezwolenia na opuszczenie terytorium UE. Spełnienie lub niespełnienie tych warunków rozstrzygane jest przez Organ Administracyjny państwa członkowskiego UE we współpracy z Organem Naukowym tego kraju. Proces ten może obejmować pytania odnoszące się do następujących zagadnień:
– czy handel danym gatunkiem może stanowić zagrożenie
– czy też nie będzie zagrażał przetrwaniu gatunku w środowisku naturalnym,
– czy okaz został czy nie został nabyty legalnie,
– w przypadku okazu żywego: czy okaz był czy nie był prawidłowo przygotowany do transportu, oraz w przypadku okazu żywego gatunków wymienionych w Aneksie A lub B: czy przywożący posiada czy nie posiada odpowiednie obiekty i urządzenia do umieszczenia żywych okazów i opieki nad nimi. Handel wewnętrzny na terytorium UE obejmuje wymianę handlową wewnątrz państwa członkowskiego UE oraz między państwami członkowskimi UE. W wyniku powstania jednolitego rynku w Unii Europejskiej nie ma kontroli na granicach wewnętrznych i przewóz towarów oraz wymiana handlowa odbywają się zasadniczo w sposób wolny. Dlatego też nie są wymagane żadne zezwolenia ani świadectwa dla przemieszczania wewnątrz terytorium UE okazów gatunków wymienionych w Aneksach B, C i D, chociaż każde państwo członkowskie ma prawo wprowadzić ograniczenia w zakresie posiadania określonych okazów. Okazy gatunków dzikiej fauny i flory wymienionych w Aneksie A nie mogą zasadniczo być używane do celów komercyjnych, a ich przemieszczanie wewnątrz terytorium UE jest regulowane odpowiednimi przepisami. Użytkowanie komercyjne gatunków wymienionych w Aneksie B może być na terytorium Unii Europejskiej zabronione, jeżeli nie będzie można przedstawić właściwym organom w państwach członkowskich dowodów na to, że okazy zostały nabyte (i, gdy jest to uzasadnione, wprowadzone na terytorium UE) zgodnie z prawodawstwem obowiązującym w zakresie ochrony dzikiej fauny i flory.
