CO TO JEST?
CITES, to angielski skrót oznaczający Konwencję o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami
Gatunków Zagrożonych Wyginięciem, międzynarodową umowę międzyrządową, która weszła w życie w 1975 roku.
Celem konwencji jest zapewnienie, że żaden gatunek dzikiegozwierzęcia lub rośliny nie stanie się lub nie pozostanie przedmiotem niezrównoważonej eksploatacji spowodowanej przez handel międzynarodowy. Obecnie Konwencja CITES obejmuje zróżnicowaną ochroną
ponad 30 000 gatunków zwierząt i roślin, niezależnie od tego czy handel odbywa się okazami żywymi lub martwymi,
ich częściami (np. kość słoniowa lub skóra) lub produktami otrzymanymi z tych gatunków (np. lekarstwa wyprodukowane ze zwierząt lub roślin). Państwa członkowskie, nazywane Stronami Konwencji CITES, działają razem, reglamentując handel
gatunkami wymienionymi w jednym z trzech Załączników do Konwencji CITES (zob. poniżej). Według informacji z lipca 2007
roku, Konwencję ratyfi kowało 172 państw.
CITES a UNIA EUROPEJSKA
W Unii Europejskiej kompetencje w zakresie reglamentacji handlu dzikimi zwierzętami i roślinami należą do Wspólnoty Europejskiej (WE). Odgrywanie pełnej roli WE jest jednak ograniczone, ponieważ nie jest w chwili obecnej Stroną
Konwencji. Konwencja Waszyngtońska jako jedno z pierwszych Wielostronnych Porozumień w Sprawie Ochrony Środowiska (ang. MEA), umożliwia członkostwo wyłącznie państwom
– Stronom Konwencji. Od czasu wejścia w życie Konwencji Waszyngtońskiej powszechną praktyką konwencji stało się
przyjmowanie w poczet członków regionalnych organizacji integracji gospodarczej (ROIG), tzn. ponadnarodowych organizacji utworzonych przez suwerenne kraje, które przekazują im całość lub część swoich kompetencji. Poprawka z Gaborone do Konwencji CITES przyjęta na 4 sesji Konferencji Stron w roku 1983 umożliwiałaby przyjmowanie w poczet członków ROIG, a tym samym pozwoliłaby na przyjęcie Unii Europejskiej jako Strony Konwencji. Poprawka ta nie weszła jednak dotąd w życie. Konwencja CITES jest implementowana w Unii Europejskiej
za pomocą rozporządzeń, które są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich. Aktualnie obowiązujące w UE rozporządzenia dotyczące Konwencji CITES:
1. Rozporządzenie ramowe: Rozporządzenie Rady (WE)
Nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi; wraz z listą gatunków objętych reglamentacją handlu, uaktualnioną rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1332/2005
z dnia 9 sierpnia 2005 r. zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi.
2. Rozporządzenie wdrażające: Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 865/2006 z dnia 4 maja 2006 r. ustanawiające przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i fl ory w drodze regulacji handlu nimi.
Te dwa rozporządzenia tworzą ramy prawne dla rządów wszystkich państw UE oraz regulują międzynarodowy i wewnętrzny handel dzikimi zwierzętami i roślinami w Unii Europejskiej.
HANDEL MIĘDZYNARODOWY
Zezwolenia, świadectwa lub zawiadomienia są wymagane przy dokonywaniu przywozu, wywozu, powrotnego wywozu z terytorium i na terytorium UE, okazów gatunków zwierząt
i roślin ( ich części lub produktów pochodzących z nich), które są wymienione w jednym z czterech Aneksów. Świadectwo jest również wymagane dla celów handlu wewnątrz UE gatunkami
wyszczególnionymi w Aneksie A. Dokumenty są wystawiane tylko wtedy, gdy spełnione są określone warunki; dokumenty należy przedstawić służbie celnej przed wpuszczeniem ładunku
na teren UE lub udzieleniem zezwolenia na opuszczenie terytorium UE. Spełnienie lub niespełnienie tych warunków
rozstrzygane jest przez Organ Administracyjny państwa członkowskiego UE we współpracy z Organem Naukowym
tego kraju. Proces ten może obejmować pytania odnoszące się do następujących zagadnień:
– czy handel danym gatunkiem może stanowić zagrożenie
– czy też nie będzie zagrażał przetrwaniu gatunku w środowisku naturalnym,
– czy okaz został czy nie został nabyty legalnie,
– w przypadku okazu żywego: czy okaz był czy nie był prawidłowo przygotowany do transportu, oraz w przypadku okazu żywego gatunków wymienionych w Aneksie A lub B: czy przywożący posiada czy nie posiada odpowiednie obiekty i urządzenia do umieszczenia żywych okazów i opieki nad nimi. Handel wewnętrzny na terytorium UE obejmuje wymianę handlową wewnątrz państwa członkowskiego UE oraz między państwami członkowskimi UE. W wyniku powstania jednolitego rynku w Unii Europejskiej nie ma kontroli na granicach wewnętrznych i przewóz towarów oraz wymiana handlowa odbywają się zasadniczo w sposób wolny. Dlatego też nie są wymagane żadne zezwolenia ani świadectwa dla przemieszczania wewnątrz terytorium UE okazów gatunków
wymienionych w Aneksach B, C i D, chociaż każde państwo członkowskie ma prawo wprowadzić ograniczenia w zakresie
posiadania określonych okazów. Okazy gatunków dzikiej fauny i flory wymienionych w Aneksie A nie mogą zasadniczo być używane do celów komercyjnych, a ich przemieszczanie
wewnątrz terytorium UE jest regulowane odpowiednimi przepisami. Użytkowanie komercyjne gatunków wymienionych
w Aneksie B może być na terytorium Unii Europejskiej zabronione, jeżeli nie będzie można przedstawić właściwym
organom w państwach członkowskich dowodów na to, że okazy zostały nabyte (i, gdy jest to uzasadnione, wprowadzone
na terytorium UE) zgodnie z prawodawstwem obowiązującym
w zakresie ochrony dzikiej fauny i flory.
TRANSPORT
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 338/97 zawiera wymóg, aby żywe okazy gatunków wymienionych w Aneksach A, B i C
przeznaczone do wywozu lub powrotnego wywozu były przygotowane i wysłane w sposób zapewniający zmniejszenie
do minimum zagrożenia odniesienia obrażeń, pogorszenia stanu zdrowia lub możliwości okrutnego traktowania. Warunek ten wprowadzany jest za pomocą Rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony
zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań, które stanowi, iż zwierzęta muszą być przewożone w sposób
zgodny z Przepisami Przewozu Żywych Zwierząt Zrzeszenia Międzynarodowego Transportu Lotniczego (IATA).
Przywóz okazów na teren UE
Grupa A
Zezwolenia na ich przywóz wydaje się sporadycznie, a obrót nimi jest pod ścisłą kontrolą. Osoba, która chce je przywieźć na teren UE, musi uzyskać komplet dokumentów. Potrzebne będzie:
- zezwolenie importowe, wydane w pierwszej kolejności przez organ administracyjny Konwencji Waszyngtońskiej kraju, do którego ma być przywieziony okaz oraz
- zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu, wydawane w drugiej kolejności przez organ administracyjny Konwencji Waszyngtońskiej państwa, z którego okaz jest wywożony.
Grupa B
Aby przywieźć do UE okazy gatunków z grupy B, należy uzyskać:
- zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu z kraju, z którego okaz jest wywożony,
- przed przywozem okazu, dodatkowo uzyskać zezwolenie importowe kraju UE, do którego chcemy przywieźć okaz.
Zezwolenia i świadectwa wystawiają organy administracyjne Konwencji Waszyngtońskiej odpowiednich państw.
Grupa C
Aby je przywieźć trzeba:
- mieć odpowiedni dokument z kraju wywozu. Może to być zezwolenie eksportowe, świadectwo reeksportu lub świadectwo pochodzenia, w zależności od gatunku i kraju wywozu oraz
- wypełnić zawiadomienie o przywozie (zgłoszenie importu). Robi to osoba, która przywozi okaz.
Grupa D
gatunki, których przywóz musi być rejestrowany. W tym przypadku wystarczy jedynie wypełnić zawiadomienie o przywozie (zgłoszenie importu). Robi to osoba, która przywozi okaz.
Wywóz okazów z UE
Grupa A – aby wywieźć okaz z tej grupy, należy uzyskać zezwolenie importowe kraju, do którego będzie on wywożony i na tej podstawie, ubiegać się o zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu kraju wywozu UE. Dokument ten trzeba przedstawić organom celnym do kontroli.
Grupa B i C – do wywozu niezbędne jest zezwolenie eksportowe lub świadectwo reeksportu, wydane przez odpowiedni organ kraju wywozu UE.
Grupa D – wywóz okazów z tej grupy nie podlega ograniczeniom.
W Polsce organem uprawnionym do wydawania odpowiednich dokumentów (organem administracyjnym Konwencji Waszyngtońskiej) jest Ministerstwo Środowiska.
Kontrola Celno-Skarbowa
Obejmuje ona:
- Wszystkie wymagane dokumenty wraz z okazem. Muszą być przedstawione do granicznej kontroli celnej w chwili przywozu lub w wyznaczonych jednostkach celnych, w przypadku wywozu z terenu UE.
- Jedynie oryginały dokumentów wraz z odpowiednimi kopiami. Tylko one są uznawane przez organy celne. Przedstawienie kopii dokumentów bez oryginału (jeżeli jest wymagany) jest niezgodne z przepisami, które regulują obrót gatunkami zagrożonymi wyginięciem.
Zgłoszenie do kontroli przywożonego okazu wraz z odpowiednimi dokumentami może nastąpić jedynie na granicy UE, podczas jej przekraczania (przejścia graniczne, międzynarodowe porty lotnicze lub międzynarodowe porty morskie). Nie można tego zrobić w urzędach wewnętrznych (oprócz wyjątków określonych w przepisach).
Kary
Przewożenie, niezgodnie z przepisami, przez granicę UE okazów, które należą do gatunków zagrożonych wyginięciem jest przestępstwem – na mocy art. 128 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92 poz. 880 z późn. zm.).
Grozi za to kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Przepisy dopuszczają pewne odstępstwa i wyjątki od ogólnych zasad, ale ich zastosowanie wymaga dokładnej analizy konkretnego przypadku.
DLACZEGO JEST POTRZEBNA?
Problemy o skali międzynarodowej wymagają międzynarodowych rozwiązań, a ponieważ handel dzikimi zwierzętami i roślinami przekracza granice państw, dążenie do jego regulacji wymaga współpracy wielu krajów w celu
ochrony gatunków przed nadmierną eksploatacją. Idea Konwencji CITES powstała w duchu takiej właśnie współpracy. Tekst Konwencji zapewnia szerokie ramy prawne dla regulacji
handlu międzynarodowego. Od Stron Konwencji CITES wymaga się wprowadzenia w życie postanowień tejże
Konwencji; wymaga się ponadto, aby państwa te wprowadziły odpowiednie przepisy krajowe umożliwiające konfi skatę okazów nielegalnych, nakładanie kar za nielegalne praktyki handlowe,
oraz ustanowiły Organ Naukowy i Organ Administracyjny. Oznacza to, że wszystkie Strony Konwencji CITES mają wspólne
ramy prawne i procedury regulujące międzynarodowy handel okazami wymienionymi w Załącznikach do tej Konwencji. Wśród procedur znajdują się również wymagania dotyczące handlu
z krajami nie będącymi Stronami Konwencji CITES. Wymagania te są podobne, jak w przypadku handlu między jej Stronami.
ZAŁĄCZNIKI I ANEKSY
Gatunki chronione Konwencją CITES wyszczególnione są w trzech Załącznikach do Konwencji CITES. Załącznik I zawiera
listę gatunków zagrożonych wyginięciem. Zasadniczo wszelki handel międzynarodowy tymi gatunkami jest zabroniony, chociaż pewien zakres handlu może być dopuszczalny w wyjątkowych okolicznościach. Większość gatunków jest
wymieniona w Załączniku II. Obejmuje on gatunki, które wprawdzie niekoniecznie są zagrożone wyginięciem, nie mniej jednak mogą być zagrożone, jeżeli handel okazami
tych gatunków nie zostanie poddany ścisłej reglamentacji. W Załączniku II znajdują się również gatunki nie zagrożone wyginięciem, z wyglądu bardzo podobne do gatunków już w nim wyszczególnionych. Umieszczenie w Załączniku tzw.
gatunków o podobnym wyglądzie ma na celu ułatwienie Organom Administracyjnym i przedstawicielom organów ścigania kontrolowanie międzynarodowego handlu.
Międzynarodowy handel dotyczący gatunków roślin i zwierząt wymienionych w Załączniku II jest dozwolony pod warunkiem, że każda przesyłka posiada ważne zezwolenia. Załącznik III
zawiera gatunki, w stosunku do których handel został poddany kontroli na wniosek chociaż jednej ze Stron Konwencji CITES
Istnieją cztery Aneksy (A, B, C i D) do rozporządzeń UE w zakresie handlu dziką fauną i fl orą. Aneksy A, B i C
w ogólnym zakresie odpowiadają Załącznikom I, II i III Konwencji CITES (chociaż z pewnymi wyjątkami), ale
obejmują również pewne gatunki nie wymienione na listach Konwencji CITES, a które są objęte ochroną zgodnie z prawodawstwem wewnętrznym UE. Aneks
D, który nie posiada odpowiednika w CITES, obejmuje gatunki, których wwóz jest monitorowany i które ewentualnie w przyszłości mogą zostać ujęte w jednym
z pozostałych Aneksów. W celu zapewnienia zgodności z innymi regulacjami UE dotyczącymi ochrony gatunków miejscowych, takimi jak Dyrektywa Siedliskowa1 i Dyrektywa Ptasia2 , pewne gatunki miejscowe wymienione w Załącznikach I i II do Konwencji CITES, ujęte zostały w Aneksie A.
ANEKS A
Grupa A – gatunki najbardziej zagrożone wyginięciem.
Wszystkie gatunki wymienione w Załączniku I do Konwencji CITES, za wyjątkiem przypadków zastrzeżeń wniesionych przez państwa członkowskie UE. Niektóre gatunki wymienione w Załącznikach II i III do Konwencji CITES, w przypadku których UE przyjęła ostrzejsze kryteria; Pewne gatunki nieobjęte Konwencją CITES.
ANEKS B
Grupa B – gatunki, które nie są tak zagrożone jak te z grupy A, ale mogą stać się takimi, jeżeli ich obrót nie będzie kontrolowany.
Wszystkie gatunki wymienione w Załączniku II, za wyjątkiem przypadków zastrzeżeń wniesionych przez państwa członkowskie UE. Pewne gatunki wymienione w Załączniku III.
ANEKS C
Grupa C – gatunki zgłoszone przez poszczególne kraje do objęcia ochroną.
Wszystkie pozostałe gatunki wymienione w Załączniku III, za wyjątkiem przypadków
zastrzeżeń wniesionych przez państwa członkowskie UE
ANEKS D
Grupa D – gatunki, których przywóz musi być rejestrowany. W tym przypadku wystarczy jedynie wypełnić zawiadomienie o przywozie (zgłoszenie importu). Robi to osoba, która przywozi okaz.
Pewne gatunki wymienione w Załączniku III do Konwencji CITES.
Pewne gatunki nieobjęte CITES.
REJESTRACJA
Obowiązek zgłoszenia do rejestru dotyczy wyłącznie żywych płazów, gadów, ptaków i ssaków należących do gatunków wymienionych w aneksach A i B rozporządzenia Rady nr 338/97, a także osobników będących mieszańcami międzygatunkowymi, jeśli wśród przodków do pięciu pokoleń wstecz choć raz pojawił się osobnik z gatunku wpisanego do jednego z tych aneksów. Należy przy tym zaznaczyć, że jeśli osobnik będący mieszańcem międzygatunkowym ma wśród swoich przodków (uwzględniając 5 pokoleń) przedstawicieli zaliczanych do różnych aneksów, stosuje się wobec niego zasady dotyczące aneksu bardziej rygorystycznego. Obowiązek zgłoszenia do rejestru spoczywa na każdym posiadaczu okazu podlegającego rejestracji, z wyjątkiem ogrodów zoologicznych (posiadających zezwolenie, o którym mowa w art. 67 ustawy o ochronie przyrody), podmiotów prowadzących zgłoszoną do ewidencji działalność handlową w zakresie handlu zwierzętami podlegającymi ograniczeniom na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej (przede wszystkim hurtownie, giełdy i sklepy zoologiczne i akwarystyczne), a w odniesieniu do zwierząt przetrzymywanych w celu leczenia i rehabilitacji – posiadających zezwolenie na działalność ośrodków rehabilitacji zwierząt oraz lecznic weterynaryjnych. Pod pojęciem „posiadacza” zwierzęcia rozumie się zarówno właściciela, jak i użytkownika, najemcę, zastawnika, czy każdego, kto posiada inny tytuł prawny do władania tym zwierzęciem. Zgłoszenie do rejestru składa się u starosty właściwego ze względu na miejsce przetrzymywania zwierzęcia w ciągu 14 dni od chwili wejścia w jego posiadanie lub sprowadzenia do Polski. W takim samym terminie od utraty, śmierci, wywozu za granicę lub zmiany danych wpisanych do rejestru należy zgłosić wniosek o wykreślenie z rejestru lub uaktualnienie wpisanych danych.
W przypadku niektórych gatunków nie jest możliwe określenie dokładnej liczby potomstwa w ciągu 14 dni od jego urodzenia np. dlatego, że w tak krótkim czasie od urodzenia nie należy niepokoić tych zwierząt w ich kryjówce. Wówczas hodowca może złożyć wniosek o przywrócenie terminu, a jeśli zostanie on przekonująco uargumentowany, powinien zostać rozpatrzony pozytywnie. Chociaż niezłożenie we właściwym terminie wniosku o rejestrację stanowi wykrocznie, nie oznacza to, że zwierząt zgłoszonych z opóźnieniem także z innych przyczyn nie można wpisać do rejestru (przywracając termin). Obecnie (po zakończeniu okresów przejściowych) o wpisaniu do rejestru powinno decydować przede wszystkim to, czy posiadacz dysponuje dokumentami potwierdzającymi legalne pochodzenie okazu.
INFORMACJE ze strony GOV.PL
Informacja dotycząca zmian w przepisach CITES wynikających z ustaleń XVIII Konferencji Stron CITES
Wnioski o wydanie zezwoleń i świadectw CITES
Sprawdź, czy możesz legalnie przywieźć do Polski rośliny, zwierzęta albo produkty z nich wykonane
ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 750/2013 z dnia 29 lipca 2013 r.
Więcej informacji
https://ec.europa.eu/environment/cites/pdf/trade_regulations/KH7707262PLC.pdf
http://www.salamandra.org.pl/prawocites